KraftBier

Nieuws

Door in Blogs 0

Tilburgs Bier toen en nu: Een ambachtelijk verhaal

Dat de biercultuur zich in razend tempo aan het ontwikkelen is mag duidelijk zijn. Maar wat merken jij en ik daar nou van, wat merkt de Tilburger daar van? En is er wel sprake van een bloeiende Tilburgse biercultuur? De antwoorden op deze vragen brachten me van het Stadsarchief naar Ma Moerenburg.

Om iets zinnigs te kunnen zeggen over de hedendaagse biercultuur in Tilburg moeten we eerst even terug in de tijd. De zoektocht begint in het Regionaal Archief Tilburg. Rond de 15e eeuw vinden we de eerste aanwijzingen dat er bier wordt gebrouwen in Tilburg. Brabant kent een levendige hopteelt. Uit alle streken komen kooplieden naar Brabant om hop in te slaan. Overigens wordt er voor 1400 ook al wel bier gebrouwen, er zijn documenten die spreken over ‘gruitrechten’. Voordat men hop gebruikt bij het brouwen van bier wordt er namelijk gebrouwen met het kruidenmengsel gruit. En degene met het gruitrecht mocht dit verhandelen.
U moet zich voorstellen dat Tilburg in die dagen niet meer is dan een boerendorp met als centrum De Heuvel. Aan De Heuvel ligt een herberg en deze herberg brouwt zijn eigen bier. Zo zijn er wel meer herbergen en boerderijen die voor eigen familie en personeel bier brouwen. Is een recept succesvol dan wilde het wel eens gebeuren dat de rest van de wijk ook zijn kannen kwam vullen. Uiteindelijk ontstaan hieruit de eerste commerciële brouwers. Zo gaat het verhaal dat Tilburg op een zeker moment wel 63 brouwerijen telt. Deze zullen vast niet allemaal officieel vastgelegd zijn bij de gemeente. Het gemeentearchief verstrekt ons echter wel de volgende lijst uit 1694.

Tilburgse brouwerijen 17e eeuw

Tilburgse brouwerijen 17e eeuw

Het is niet gek dat er indertijd veel bierbrouwers zijn. Aangezien water vaak niet drinkbaar is en koffie en thee nog onbekend zijn wordt er door iedereen bier gedronken.
In de lijst zie je de capaciteit van deze brouwerijen in tonnen uitgedrukt. Een ton moet een inhoud van zo’n 150 liter hebben gehad. Dat betekent dat de grootste brouwerij een capaciteit heeft gehad van 4500L. Dat is behoorlijk fors!

Bierbrouwerij De Posthoorn Tilburg (Regionaal Archief Tilburg)

Bierbrouwerij De Posthoorn Tilburg (Regionaal Archief Tilburg)

In de 19e eeuw zijn er van deze tientallen brouwerijen nog maar een handjevol over. De grootste is de Posthoorn, opgericht in 1804 door Koob van Roessel, en deze lag aan het Korvelplein. In 1895 wordt de Posthoorn zelfs hofleverancier. Dit heeft vast nog te maken met Koning Willem II die in zijn tijd erg graag in Tilburg vertoeft en ook het bier niet schuwt.

Bierbrouwerij De Posthoorn Tilburg

Bierbrouwerij De Posthoorn Tilburg

Inmiddels is ook bierbrouwerij de Koningshoeven opgericht door de Trappisten. In 1891 beleggen de Tilburgse brouwers een vergadering. Ze voelen de concurrentie van de trappisten, die hun capaciteit hebben uitgebreid en een Duitse brouwmeester in de arm hebben genomen. Dat alle brouwers zich zo druk maken over de uitstekende kwaliteit van het trappisten bier legt de paters geen windeieren. Het is de beste reclame die ze kunnen krijgen. In 1935 zijn alle Tilburgse brouwers verdwenen. Alleen de trappisten brouwen nog, de rest heeft de crisis niet overleefd of is overgenomen. “Ons pa zei steevast: Ga niet brouwen jongen, dat geeft alleen maar een hoop rotzooi” aldus Paul van Roessel, zoon van de laatste brouwer van de Posthoorn. Trots laat hij de oorkonde met de handtekening van de secretaris van de koningin zien, een van de weinige dingen die zijn overgebleven uit die tijd. De brouwerij voortzetten was geen optie in die tijd maar de hedendaagse ontwikkelingen vindt van Roessel interessant.

We bevinden ons in 1992 als er weer een echte Tilburgse brouwer op staat. Ad Clijsen richt bierbrouwerij Moerenburg op. Met zijn vrouw Hannie brouwt hij achter in de schuur bier met een installatie van 250L. Meestal waren de flessen al verkocht voordat het brouwsel klaar was, hun bier was erg populair. Na het overlijden van Ad in 1996 zetten Hannie en zoon Bart de brouwactiviteiten door. Ze brouwen nog tot 2012 als het laatste commerciële bier op de markt komt.

Bierbrouwerij Moerenburg Tilburg

Karakter: Het eerste bier van Bierbrouwerij Moerenburg

“Je bent de derde al die deze week belde” zegt Hannie als ze de deur voor me open doet. Er zijn een hoop brouwers die willen weten of ze gebruik mogen maken van de installatie die nog achter in de schuur staat. Onder het genot van een kop koffie vertelt ze over de wilde jaren 90 toen de bierwereld opgeschud werd door pioniers die industrieel geproduceerd bier beu waren. “Aan spullen was in die tijd moeilijk te komen dus Ad heeft het het meeste zelf gemaakt”. We lopen door de schuur die bijna museumwaardig is. Alles staat er nog, van kookketels tot vergistingsvaten. Trots vertelt ze hoe ze met Ad in de kleine schuur, waar het in de zomer makkelijk 35 graden werd, “Als een geoliede machine” stonden te brouwen. In 2012 stoppen Hannie en zoon Bart. “Uiteindelijk werd het fysiek te zwaar voor me en hebben we besloten om te stoppen”. De brouwerij blijft er zo bij staan, “Wie weet heeft mijn kleinzoon over een paar jaar wel zin om te gaan brouwen” zegt ze met een lach.

We hebben dus wel degelijk een levendige biercultuur gekend in Tilburg en deze is sinds kort weer helemaal terug. Bier brouwen en drinken was nog nooit zo populair. En dat merk je. De laatste aanwinst voor de Tilburgse biercultuur zijn de Hopmannen. Twee vrienden met een passie voor bier. Ze organiseerden sinds een jaar al bierproeverijen in café Berlijn en blijven dat doen. Ze organiseren ook proeverijen op locatie en pakken daarnaast allerlei bierige projecten op. Voor de Hopmannen is de kraftbier revolutie een geweldig ontwikkeling. Dyon en Twan zijn het eens: “Eindelijk vallen we weg onder het juk van de Belgische speciaalbieren. De komende jaren staat er veel te gebeuren in Tilburg. Er wordt veel geëxperimenteerd onder de thuisbrouwers en enkelen wagen de spong en zetten een commerciële brouwerij op. De traditionele biercafés durven hippe, lokale en ambachtelijke bieren te serveren. Spannende tijden dus”. Wil je nou op de hoogte blijven van de nieuwste smaaksensaties op biergebied, geef je dan op voor een van de proeverijen. Die van 28 februari zit al vol maar houd hun Facebook in de gaten voor nieuwe data.

Dus wat merken jij en ik ervan? We kunnen straks meer en meer lokaal en ambachtelijk bier bestellen in de Tilburgse kroegen, net als vroeger. Tilburg kan weer trots zijn op het teruggekeerde brouwersambacht. Er is absoluut sprake van een bloeiende Tilburgse biercultuur. Langzaam zal het zijn weg vinden naar jou en mij, naar de Tilburger. En wij zullen het omarmen.

Dit stuk is geschreven met input van:
Paul van Roessel, zoon van de laatste Posthoorn brouwer die in 1935 de hekken sloot.
Hannie ‘Ma Moerenburg’ Clijsen die de hele middag de tijd nam om verhalen te vertellen over de brouwerswereld van de jaren ‘90 en ’00 waar zij als enige vrouw haar mannetje stond. De rondleiding door de museumwaardige brouwschuur was uniek.
De Hopmannen die met passie vertellen over de ontwikkeling van de biercultuur in Tilburg en die bijdragen aan de revolutie van KraftBier.
De Tilburgse Horeca die heeft laten merken dat er wel degelijk behoefte is aan Tilburgs bier.

Berichten navigatie

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *